بازگشت به دریا؛ روایت ایران از مسیر جنوب
✍️ نوشته: قاسم احمدی

در جغرافیای ایران، جنوب فقط یک جهت نیست؛ یک امکان است. جایی که خشکی به پایان می‌رسد و افق آبی آغاز می‌شود، همان‌جاست که می‌توان آینده‌ای نو برای این سرزمین نوشت. آینده‌ای که با یک واژه آغاز می‌شود: اقتصاد دریامحور.

اما پیش از آن‌که از مزایای این اقتصاد سخن بگوییم، باید به عقب برگردیم. تاریخ ایران، پر است از لحظاتی که دریا نه فقط منبع معیشت، بلکه مسیر گفت‌وگو با جهان بوده است. از بندر سیراف در دوران ساسانی تا ناوگان نادرشاه، از شکوه تجارت دریایی صفویان تا اسکله‌های بوشهر در عصر قاجار؛ هر زمان که ایران به دریا رو کرده، مسیر پیشرفت هموارتر شده است.

با این حال، در دهه‌های اخیر، با تمرکز بر اقتصاد نفت‌محور و بی‌توجهی به ظرفیت‌های ساحلی، ایران از دریا فاصله گرفته است. نتیجه؟ توسعه نامتوازن، فقر ساحلی، مهاجرت نخبگان، و خاموشی ظرفیت‌هایی که می‌توانستند موتور محرکه‌ی کشور باشند.

در چنین شرایطی، اقتصاد دریامحور دیگر یک شعار نیست؛ یک ضرورت تمدنی‌ست. فرصتی برای بازتعریف نقش جنوب در اقتصاد ملی، و آغاز فصلی تازه در توسعه ایران.

جنوب؛ قلب تپنده‌ی توسعه‌ای که هنوز آغاز نشده

ایران بیش از ۵۸۰۰ کیلومتر مرز آبی دارد، و بخش عمده‌ی آن در جنوب کشور واقع شده. از خوزستان تا سیستان و بلوچستان، سه ویژگی طلایی در اختیار داریم:
– دسترسی مستقیم به آب‌های آزاد
– نزدیکی به بازارهای منطقه‌ای و جهانی
– ظرفیت‌های طبیعی، انسانی و جغرافیایی بی‌نظیر

اما واقعیت تلخ این است که سواحل جنوبی، با وجود این مزایا، هنوز جزو مناطق کم‌توسعه‌یافته‌اند. نرخ بالای بیکاری، مهاجرت نخبگان، و فقر ساختاری در شهرهای ساحلی، گواهی‌ست بر غفلت تاریخی ما.

اگر به دنبال توسعه‌ای پایدار و عادلانه هستیم، باید جنوب را از حاشیه به متن بیاوریم. و این مسیر، از دریا می‌گذرد.

اقتصاد دریامحور؛ تعریف، نه شعار

اقتصاد دریامحور یعنی بهره‌برداری هوشمند، پایدار و جامع از ظرفیت‌های دریایی. حوزه‌هایی که در این اقتصاد نقش‌آفرین‌اند عبارتند از:

🌊 شیلات و آبزی‌پروری
آب‌های گرم جنوبی ایران، ظرفیت بی‌نظیری برای پرورش میگو، ماهی و صدف دارند؛ محصولاتی که در بازارهای جهانی با استقبال روبه‌رو هستند.

🚢 گردشگری دریایی
جزایری چون کیش، قشم، هرمز و هنگام، می‌توانند به قطب گردشگری دریایی منطقه تبدیل شوند. گردشگری دریایی، اشتغال‌زا، ارزآور و کم‌هزینه‌تر از صنایع سنگین است.

⚓ حمل‌ونقل دریایی و بنادر هوشمند
بندرهای بوشهر، چابهار و بندرعباس، اگر به‌درستی توسعه یابند، می‌توانند دروازه‌های صادراتی ایران به هند، آسیای میانه و شرق آفریقا باشند.

🛠️ صنایع کشتی‌سازی و خدمات مهندسی دریایی
ایجاد زنجیره‌های تأمین مرتبط با کشتی‌سازی، تجهیزات بندری و تعمیرات، هزاران فرصت شغلی ایجاد می‌کند.

💨 انرژی‌های دریایی
علاوه بر نفت و گاز، انرژی‌های نو مانند باد و موج، آینده‌ای پایدارتر و پاک‌تر را نوید می‌دهند.

اما این اقتصاد زمانی شکوفا می‌شود که جنوب را نه مرز، بلکه مرکز توسعه ببینیم.

بوشهر؛ نقطه‌ی آغاز، نه پایان

استان بوشهر، با موقعیت استراتژیک، عمق تاریخی، توان انسانی و دسترسی به دریا، شایسته‌ی تبدیل‌شدن به «پایتخت اقتصاد دریامحور» ایران است.

✅ منابع عظیم انرژی
✅ نزدیکی به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس
✅ زیرساخت‌های بندری
✅ دانشگاه‌های تخصصی دریایی
✅ صنایع نفت، گاز و پتروشیمی

اگر برنامه‌ریزی ملی بر پایه اقتصاد دریا تدوین شود، بوشهر می‌تواند موتور محرکه‌ی توسعه جنوب باشد. اما این مسیر نیازمند چند مؤلفه کلیدی‌ست:
– توسعه زیرساخت‌های فناورانه در بنادر
– آموزش تخصصی در حوزه اقتصاد دریا
– حمایت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی
– حمل‌ونقل دریایی هوشمند و مقرون‌به‌صرفه
– مشارکت واقعی مردم و جوامع بومی

مردم جنوب؛ نه تماشاگر، بلکه بازیگر اصلی

هیچ اقتصاد پایداری بدون مردم معنا ندارد. مردم جنوب، سال‌هاست با دریا زندگی کرده‌اند، اما در اقتصاد آن سهمی ندارند. باید اعتماد را بازگردانیم. باید اقتصاد دریا را مردمی کنیم؛ نه با شعار، بلکه با سیاست‌های شفاف، آموزش‌های کاربردی، و سپردن پروژه‌ها به دست توانای جوانان جنوبی.

از دانشگاه تا قایق‌های سنتی، همه باید درگیر این تحول باشند.

رسانه‌ها؛ صدای ساحل در گوش مرکز

رسانه‌ها می‌توانند پل ارتباطی بین جنوب و پایتخت باشند. این یادداشت نیز تلاشی‌ست برای رساندن صدای ساحل به گوش تصمیم‌گیران. برای آن‌که نشان دهیم اگر به دریا بازگردیم، ایران آینده‌ای روشن‌تر خواهد داشت.

ما نیازمند روایتی نو از توسعه هستیم؛ روایتی که از ساحل آغاز شود، نه از مرکز.

نتیجه‌گیری: جنوب، متن آینده ایران است

اقتصاد دریامحور، فرصتی بی‌تکرار برای عبور از بن‌بست‌های اقتصادی، جوان‌سازی اقتصاد، تعامل با جهان، و تحقق عدالت سرزمینی‌ست.

اگر از دریا آغاز کنیم، می‌توانیم ایران را از خشکی بحران‌ها نجات دهیم.

جنوب، حاشیه نیست؛ جنوب، متن آینده ایران است.
و بوشهر، آغاز این متن است.