تحول شهر کنگان از شهری خطی ، به شهری منسجم و فشرده تر*

(به بهانه افتتاح بلوار جدیدامام رضا)

 

رحیم جمالی ( شهردار کنگان)

بعد از ماهها تلاش و کوشش بی وقفه و همکاری نزدیک فرمانداری شهرستان کنگان ، شهرداری و شورای اسلامی بندر کنگان و اداره راه و شهرسازی شهرستان کنگان ، پروژه مهم شهری در آستانه افتتاح قرار دارد ، و انشاء الله در هفته دولت به بهره برداری خواهد رسید .

این پروژه از جهات مختلف توسعه شهری بندر کنگان را شتاب خواهد بخشید و ساختار شهرسازی بندر کنگان ، را هم دچار تحولات اساسی خواهد نمود . در این مطلب کوتاه ، اثرات این تحول را مورد بررسی قرار خواهیم داد :

تا پیش از این می دانیم که شهر کنگان ، ساختاری خطی ( نواری یا کریدوری) داشت و کاربریها و فعالیت های مختلف ، در ساحل ، بلوار امام خمینی و اخیرا در بلوار امام حسین پراکنده و انسجام یافته بود .

شهرهای خطی ، در الگوی توسعه کالبدی شهرهای جهان ، قدمتی دیرینه دارند ، و از زمانی که شهرساز معروف اسپانیایی ( سوریا ایاماتا) در قرن ١٩ و در توسعه شهری ، این مدل را پیشنهاد نمود ، در اقصی نقاط جهان ، این شیوه گسترش شهر ، بصورت برنامه ریزی شده یا ارگانیک ، تولید و تسری یافت .

در زمان حیات او ، رویای وی فقط در یکی از حومه‌های کوچک مادرید صورت حقیقت به خود گرفت. بعد از آن در سومین دهه قرن بیستم، فکر ایجاد شهرهای نوار مانند در روسیه به تحقق رسید . اما توسعه و رشد شهرها در امتداد جاده های اصلی در سال ۱۹۶۰ کاملاً به منصه ظهور رسید. از این جمله شهرهایی که یکی پس از دیگری ، در ساحل شرقی و پرجمعیت آمریکا در کنار یکدیگر قرار گرفته اند. اخیرا نیز در پروژه ای شاخص در کشور همسایه عربستان سعودی ، شهر نئوم یا “آرمانشهر خطی عربستان “بر همین اساس طراحی گردید . اما ایجاد شهر خطی در قرن ٢١ ، باعث نگردید تا شهرسازان جهان این ایده را به چالش نکشند . از آن جمله ،

رندا کیس شر، استاد شهرساز و نویسنده کتاب «تکامل فرم شهری» ، معتقد است که شهر خطی پیشنهاد شده از سوی عربستان واقعیت های مهمی در نحوه شکل گیری شهرها را نادیده گرفته است. او می گوید: اکثر شهرها طراحی نشده اند. اکثر آن ها طی صدها سال از یک مکان کوچک به مکان بزرگی تبدیل شده اند و آن ها شروع به رشد کردند، چون دلیلی برای این کار داشتند. شهر چیزی نیست که به راحتی بتوان آن را در وسط یک بیابان طراحی کرد. شهر فقط خانه های بزرگ نیست.

در بندر زیبای کنگان ، ساحل و دسترسی به ساحل از بدو پیدایش هسته اولیه شهر ، ناخود آگاه هسته اولیه را به منظور دسترسی به دریا ، آرام آرام به سمت خطی شدن سوق داد ، و محلات اولیه به منظور دسترسی بی واسطه به آب ، خطی شدن شهر را باعث شدند .

بعدها با احداث جاده استراتژیکی که کل سواحل خلیج فارس را بهم پیوند می داد و عبور این جاده از شهر کنگان ، دومین عامل شتاب بخش ، به خطی شدن شهر تبدیل گردید .

عوامل دیگری نیز در این خصوص دخیل هستند که از حوصله این گفتار ، خارج است .

الگوی شهرهای کریدوری ، دارای منافع و معایب متعدد هستند ، اما بنظر می رسد در شهرهای میانه اندام ، معایب آن افزون بر منافع باشد :

-شهر خطی بدون چشم انداز یا تفاوت خاصی در کارکرد و زیبایی در دو سوی یک محور مرکزی شکل می گیرد.

-در مدل شهر خطی همه آمد و رفت محورهای فرعی، بی واسطه و بدون سلسله مراتب صورت می گیرد.

-حضور تقاطع های پیاپی هم جلوی روانی حرکت را می گیرد و حضور دائم خودروها کنش‌های اجتماعی را مختل می کند.

-عمده ترین اشکال توسعه خطی شهر،

عدم مرکزیت قوی در شهر است…

لذا در کارکردهای جدیدی که از شهرها انتظار داریم ، توسعه خطی ، هزینه های نگهداری شهرها را افزایش می دهد و توزیع متوازن خدمات همواره از دغدغه ها خواهد بود . لذا انتظار می رود احداث این بلوار و درآینده بلوارهای دیگری به موازت آن و با فاصله های مناسب ، به مرور شهر کنگان را از شهری خطی به شهری منسجم تر تبدیل نماید .

در اینجا به اهم کارکردهایی که این بلوار در ساختار شهری کنگان ایفای نقش خواهد نمود خواهم پرداخت :

١- احداث این بلوار و شکل گیری کاربریهای متعدد حول آن ، با توجه به طول نسبتا زیاد تا ساحل ، به مرور ساختار شهری کنگان را از شهری خطی به شهری منسجم و فشرده تر تغییر خواهد داد .

٢- احداث بلوار امام رضا ( ع) که بر خلاف بلوارهای اصلی ایجاد شده قبلی که همگی محوری شمالی – جنوبی داشتند ، محوری شرقی – غربی را داراست ، ساختار ترافیک شهری و جابجایی را ، را دچار تحول اساسی خواهد نمود . اتصال ایمن و غیر همسطح آن به اتوبان کنگان – بوشهر ، بر شاخص بودن این محور می افزاید.

٣- دسترسی به امکانات بندر ، بخصوص احداث بندر جدید کنگان در سالهای اخیر ،

ضرورت دسترسی سریع ، ایمن و روان را اجتناب ناپذیر می نماید .

تلاش شهرداری و شورای اسلامی شهر کنگان در حال حاضر ، امتداد بلوار تا ورودی اداره بندر کنگان است. این مهم با تعریض خیابان فرمانداری و تملک بخشی از خانه های مسیر ، قابل دسترسی خواهد بود .

۴- محل قرار گیری بلوار ، نیز حائز اهمیت و قابل توجه است ، طول شهر کنگان حدود ٨ کیلومتر است ، از محل بلوار ۴ کیلومتر به شمال یا جنوب برویم ، محدوده شهری در همانجا به پایان می رسد .

۵- با احداث این بلوار ، شهر کنگان صاحب ورودی جدیدی گردید که در بر خلاف توسعه شهر ، که در محور شمالی – جنوبی ست ؛ در شمال یا جنوب شهر قرار ندارد . این ورودی با طراحی مطلوب و زیبا می تواند ، سکانس هایی از زیبایی و تنوع شهری را به تازه واردان به نمایش بگذارد و کیفیت محیط شهری را ارتقاء بخشد .

با امید و آرزوی توسعه روز افزون همه شهرهای زیبای کشورمان و بخصوص شهر زیبای کنگان /